|
«مَنْ بَاعَ بَيْعَتَيْنِ فِي بَيْعَةٍ فَلَهُ أَوْكَسُهُمَا أَوِ الرِّبَا»
«Ким битта байда икки бай билан бай қилса унга икковидан энг ками бўлади, акс ҳолда рибодир», дедилар. Пайғамбаримизнинг: «унга икковидан энг ками бўлади», деган сўзлари бу байнинг саҳиҳлигига ва озроқ нархни олиш лозимлигига далолат қиляпти. Чунки энг камини олади, деган ҳукм бу байни саҳиҳ деб ҳисоблашни лозим қилиб қўяди.
Шундан аён бўладики, савдогарларнинг товарларга иккита нарх: пулини нақд берса муайян нарх, бўлиб-бўлиб берадиган бўлса ошиқча нарх қўйиб қилаётган савдоси жоиз бўлган байдир. Бундаги шаръий ҳукм жоиз деган ҳукмдир. Баъзи деҳқонлар ва баъзи боғ эгалари қилаётган буғдой ёки кийим ёки ҳайвон ёки асбоб-ускуна олди-сотдиси ва пулини беришни мавсум чиққунча кечиктиришни шарт қилиниши, кечиктириш эвазига шу вақтдаги нархнинг оширилиши, бу ҳам жоиздир. Гарчи бу битта товарга икки нарх: нақд ва насия нарх қўйиш бўлса ҳам. Лекин битта товарнинг кечиктирилган нархини дарҳол тўланадиган нархдан оширишда – одамлар орасида хоҳлаган ишини қилувчи судхўр кимсалар қилаётгандек – ғабн фоҳиш (алдаш) бўлмаслиги шарт. Шунинг учун агар бу байда ғабн бўладиган бўлса бу ғабн ҳаромдир ва унга бай ва саламдаги ғабн ҳукми тўғри келиб қолади. Демак дарҳол тўланадиган нархдан кечиктириб бериладиган нарх ошириладиган бай ҳаром эмас, балки ғабн ҳаромдир.
382-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434